Excursiereis 10 dagen Het andere Schotland

Wat is belangrijk voor mijn busreis naar Schotland zoals reisdocumenten. Maar ook wat leuke wetenswaardigheden over het land, de Schot, eten en drinken, flora en fauna en leuke feitjes.

Het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland wordt gevormd door een eilandengroep in het noordwesten van Europa met een oppervlakte van 244.100 km². Het land bestaat uit een groot eiland en een aantal kleinere, welke de koninkrijken Engeland, Schotland en het prinsdom Wales omvat. Het land grenst in het noorden aan de Atlantische Oceaan, in het oosten aan de Noordzee, in het zuiden aan het Engelse Kanaal en in het westen aan de Atlantische Oceaan en de Ierse Zee.

Staatsvorm: het Verenigd Koninkrijk is een constitutionele monarchie, waarbij de uitvoerende macht namens de Koningin in handen is van de Premier en de overige ministers in diens kabinet, ‘House of Parliament’. De uitvoerende macht wordt in feite uitgeoefend door het kabinet, samengesteld uit leden van het Lagerhuis en - in mindere mate - het Hogerhuis. Schotland kreeg tijdens het kabinet-Blair (in 1999) een grote mate van zelfbestuur, onder meer op het gebied van belastingen, sociale zekerheid en media. Er werd een Schots parlement ingesteld en er kwam een eigen regering.

De Schotse keuken is eenvoudig, stevig maar door het gebruik van verse streekproducten erg smaakvol. Vlees, vis, aardappelen en deegwaren zijn belangrijke basis-ingrediënten. Vaak worden groente en vlees door een beslag gehaald en in de frituur gedaan, om een lekker krokant jasje te maken. De Schotten houden van een stevig ontbijt met toast (geroosterd brood) met beleg en ‘cereals’ (ontbijtgranen). Een extra goede start van de dag het ‘cooked breakfast’ met gebakken eieren, bacon, worstjes en ‘baked beans’ (witte bonen in tomatensaus). Typische Schotse gerechten: ‘Fish and Chips’ (gefrituurde witvis met dikke friet en tartaarsaus); ‘Haggis’ (het nationale gerecht in Schotland, bestaande uit een schapenmaag of runderdarm gevuld met gemalen orgaanvlees zoals nieren, lever en hart). ‘Porridge’ (havermoutpap); ‘Scottish Broth ’(stevige soep met groente en schapenvlees); ‘Pie’ (een stoofschotel in bladerdeeg); ‘Black Pudding’ (geen toetje, maar een gerecht met bloedworst); ‘Stovies’ (een stoofschotel gemaakt van de restjes uit de koelkast); ‘Shortbread’ (zandkoekjes voor bij de ‘afternoon tea)’. De nationale drank in Schotland is whisky en het land telt tal van beroemde whisky-stokerijen. Leuk om het proces te zien en natuurlijk een glaasje te proeven. ‘A nice cup of tea’ is van levensbelang voor de Schot en een ‘Afternoon Tea’ of ‘High Tea’ is altijd een gezellige en culinaire belevenis. ‘Tlachd a ghabhail air do bhiadh’ of Enjoy your meal… eet smakelijk!

De natuur in Schotland is van een ongeëvenaarde schoonheid. Mysterieuze diepe meren (lochs), uitgestrekte bossen, rotsachtige bergketens, glooiende heuvels, langgerekte stranden, fjorden, snelstromende rivieren en watervallen. In de zomer trekt een kleurrijke gloed van de bonte bloemenpracht over het landschap, terwijl in het najaar de omgeving paars kleurt door de heidevelden. Schotland heeft twee Nationale Parken: Cairngorms National Park en Loch Lomond & The Trossachs National Park. De dierenwereld is ook zeer divers. Op de eilanden zien we de arend, de kwartelkoning, de papegaaiduiker en duizenden zeevogels. In de kuststroken spotten we dolfijnen, zeehonden en zelfs orka’s. Soms zien we ook de vin van een haai in de verte. In de snelstromende riviertjes leven grote scharen zalmen. In de Hooglanden grazen niet alleen de langharige hooglanders, maar ook reeën, edelherten, damherten en sikaherten. De zeldzame wilde kat, de auerhoen en de korhoen zijn ook bewoners van de Hooglanden.

Hoeveel kopjes thee er dagelijks in het Verenigd Koninkrijk worden gedronken…miljoenen waarschijnlijk. En daar horen natuurlijk regels en tradities bij…zoals bij alles in dit land. De etiquette zegt dat u eerst de thee inschenkt en dan pas een wolkje melk. Voorzichtig roeren en niet met de lepel het kopje aantikken; het porselein is dun en breekbaar. Natuurlijk staat er een heerlijke schaal scones op tafel. Belangrijk is dat u de scones in twee helften breekt en niet met een mes opensnijdt. Met een lepeltje neemt u clotted cream en jam op uw bord en dan pas smeert u het op de scone. De beide helften van de scone eet u apart op. Er zijn verschillende tijdstippen voor een kopje thee. ‘Elevenses’ is de ochtendbreak voor koffie en thee met iets zoets erbij. Afternoon Tea (Traditional Tea) is rond vier uur in de middag, om de maag wat te vullen tussen de lunch en het diner. Op tafel staan een pot thee, heet water om de theepot bij te vullen, melk, suiker, sandwiches (geen korst), scones en kleine zoete lekkernijen. En natuurlijk een mooi theeservies met lepeltjes en een theezeefje. ‘Low Tea’ werd in de Victoriaanse tijd gedronken aan lage tafels met lage stoelen en banken, het meubilair in de hogere klasse. ‘High Tea’ werd geserveerd tussen 7 en 8 uur ’s avonds in de wat lagere klasse. Gezeten aan hoge stoelen en tafels werd meer een soort maaltijd genuttigd met brood, vleeswaren, vis, boter en hartige taarten en natuurlijk grote potten thee.

De doedelzak heeft zich al in de oudheid waarschijnlijk vanuit India of Iran over Europa verspreid. Het is niet bekend hoe de doedelzak in Schotland terecht is gekomen. Wel staat vast dat de bewoners van de Schotse Hooglanden, de Highlanders, het instrument zelf hebben ontwikkeld tot zijn huidige vorm. De doedelzak bestaat uit een zak van leer of kunststof, waar 5 pijpen van verschillende lengte doorheen steken. De zak, waar lucht in zit, wordt onder de arm gehouden en ineen gedrukt, waardoor een constante bromtoon in drie pijpen ‘de drones of bourdon’ ontstaat. Twee pijpen geven een bastoon en één pijp een tenortoon. De vierde pijp, de ‘chanter’ (waarop de vingers zich bewegen over de gaten) speelt de melodie. Met de vijfde pijp (mondpijp) wordt lucht aan de zak toegevoegd. Het is een rietinstrument waarbij het riet door de lucht uit de zak bespeeld wordt. De speler kan tussendoor rustig ademhalen. De doedelzakspeler (bagpiper) draagt een speciaal tenue, de Full Highland Dress, bestaande uit een uniformjas, een kleed/cape, een hoge hoed, speciale schoenen, kniekousen, een riem en een tasje. Daarbij wordt een kilt gedragen van wollen stof, de zogenoemde tartan met het Schotse ruitpatroon. Vroeger was het mogelijk aan het ruitpatroon te zien tot welke clan de bagpiper behoorde. Van oorsprong hoort er ook geen ondergoed onder de kilt gedragen te worden, behalve tijdens het sporten en dansen (Highland games). De doedelzak werd officieel uitgeroepen tot het Schotse nationale muziekinstrument in tijden van oorlog en vrede. Oorspronkelijk werd de doedelzak op het slagveld gebruikt door zijn geluidsbereik. Er is maar één volume mogelijk en dat is ‘hard’; er kon wel een afstand van 16 km worden overbrugd. De zogenoemde pipe bands maken tegenwoordig nog steeds een belangrijk deel uit van het Britse leger. In de Eerste Wereldoorlog noemden de Duitse soldaten de Schotten met hun kilts en doedelzakken de ‘Crying Ladies from Hell’.

Een favoriete stop op de grens van Engeland en Schotland is ‘Gretna Green’, door haar historische faam als trouwlokatie. Dat lag oorspronkelijk niet aan de lokatie zelf, maar vooral om een wet te ontlopen die in 1753 werd aangenomen in Engeland. Deze zogenoemde ‘Marriage Act’ bepaalde dat er toestemming moest zijn van de beide ouders voor het voltrekken van een huwelijk, als de huwelijkskandidaten nog niet de leeftijd van 21 jaar hadden bereikt. Deze wet was niet van toepassing in Schotland. Veel jonge trouwlustigen uit Engeland, maar ook daarbuiten, reisden naar het Schotse Gretna Green om zonder ouderlijke toestemming in het huwelijk te treden. Sinds 1929 is ook de leeftijdsgrens, om zonder ouderlijke toestemming te trouwen, in Schotland opgetrokken naar 16 jaar. Tot op heden worden nog steeds veel Schotse huwelijken in Gretna Green voltrokken door de symbolische sfeer van Gretna Green en daar kunt u tijdens een bezoekje aan dit stadje getuige van zijn. Bruid en bruidegom en de vaak historisch uitgedoste bruiloftsgasten poseren bij de Old Blacksmith's Shop of bij een van de andere pittoreske plekjes in Gretna Green.